کد مطلب:29583 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا معجزه با قانون علّيت ناسازگار است ؟

معجزه چيزي فرا از قانون عليّت نيست ، بلكه معجزه نيز داراي علّت است ، ولي علّتش ماوراي طبيعي است . بايد توجه داشت كه علل طبيعي بنابر اصطلاح فلسفي ، علتّهاي « معدّد » هستند نه « موجد » . البته ميان علّت معدّد و معلول سنخيّت لازم است ، يعني هر چيزي نمي تواند معدّد هر چيزي ديگر شود . به عنوان مثال براي روشن كردن كبريت نمي توان آن را روي يخ گذاشت ، بلكه بايد در اثر اصطكاك و مالش با چيزي ديگر ، آن را روشن كرد .
عقل ما به تنهايي نمي تواند دريابد كه چيزي علّت معدّد چيزي است ، بلكه بايد از راه تجربه بدين موضوع دست يابد ولي ما ، در مجرّدات نمي توانيم دست به تجربه زنيم و دريابيم كه مجرّدات چه تأثيري در اشيا دارند . تجربه اين است كه ما شرايط حاكم بر چيزي را تغيير دهيم و از همين تغيير ، به علّت آن دست يابيم . به عنوان مثال براي اين كه دريابيم آيا آتش ، علّت ( به معناي مسامحه اي ) حرارت هست يا نه ، بايد آتش را خاموش ساخت ، آن گاه پايان يابد ، در مي يابيم كه آتش ، علّت حرارت است . آيا چنين تجربه اي را مي توان درباره مجرّدات به دست آورد ؟ پاسخ ، منفي است ؛ زيرا اوّلاً مجرّدات احساس شدني نيستند تا تأثيرشان احساس ، و ثانياً مجرّدات تغيير پذير نيستند و از اين رو ، تجربه پذير نيز نيستند .
نكته ديگر اين كه علتّهاي طبيعي انحصاري نيستند ؛ يعني در عالم طبيعت بسياري از علتّهاي طبيعي و اعدادي جانشين يكديگر مي شوند . و براي باز شناختن علتّهاي جايگزين ، به تجربه نيازمنديم و تجربه نيز هيچ گاه نمي تواند علّت منحصر را باز شناسد ؛ زيرا در حيطه تجربه نيست و ممكن است در خارج از اين حيطه ، علتّهايي باشند كه ما بدانها نمي توانيم دست يافت . بي گمان در جهان موجوداتي هست كه اصلاً تجربه پذير نيستند و ما نبايد تأثير آنها را انكار كنيم .
پس ، اگر پديده اي به وسيله علّت مجرّد و ماوراي طبيعي پديد آيد ، نمي توان گفت چون علّتش براي ما آشكار نيست ، اين پديده داراي علّت نيست .
{P - استاد مصباح يزدي ، راهنما شناسي ، صص 223 تا 216 . P}